Η άλλη Ελλάδα

Του Βασίλη Ψαριανού (Εφημερίδα Εμπρός 28/8/2013)

«Όπου κι αν βρίσκεστε, αδελφοί, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». (Οδυσσέας Ελύτης)

Διάβαζα ένα άρθρο στην «Καθημερινή» της Κυριακής, στις 4 Αυγούστου, όπου ο αρθρογράφος Τάκης Θεοδωρόπουλος έγραφε: «Σκέφτομαι πόσο τυχερός είναι ο άνθρωπος που ζει την ταπεινωτική καθημερινότητα της σημερινής Ελλάδας, που τρώει ποταπότητα και μικρότητα, όμως δεν μπορεί να μισήσει αυτόν τον τόπο, γιατί καταφεύγει στην παρακαταθήκη της άλλης Ελλάδας, αυτής που μας έμαθε να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε τον κόσμο. Κι αν υπάρχει πατριωτισμός, αυτή η άλλη Ελλάδα είναι που μας τον διδάσκει, αυτή που συνομιλούσε με ολόκληρο τον κόσμο για να διαμορφώσει τη συνείδησή της».

Αυτές οι σκέψεις του, με γύρισαν πίσω στη δεκαετία του ΄50, τότε που «η ψυχή μας ζητούσε Σηματωρό και Κήρυκα», όπως λέει ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν στην πράξη ήταν απαγορευμένο να σπουδάζουν οι φτωχοί και η μόρφωση ήταν προνόμιο των ολίγων, όταν η παραβίαση αυτού του κανόνα ήταν καθημερινή και διμέτωπη η μάχη, για να εξοικονομήσεις από τη μια το ψωμί, για να επιβιώσεις σωματικά, και από την άλλη να βρεις το βιβλίο, που θα σε οδηγούσε στον κόσμο των ιδεών.

Στους πνευματικούς, λοιπόν, ανθρώπους εκείνης της εποχής που συνάντησα και στα έργα τους που διάβασα, χρωστώ και το «ζην» και το «ευ ζην».

Αυτοί μου έδωσαν τη δύναμη να αγωνισθώ και για το «ψωμί» και για την παιδεία μου. Αυτοί με δίδαξαν να ξοδεύω τη ζωή μου, όχι για να μαζεύω τα πλούτη του εκμεταλλευτή, του νεόπλουτου, του μαυραγορίτη και του αρχοντοχωριάτη, αλλά τα πλούτη που κάνουν περήφανο τον άνθρωπο για την ανθρωπιά του.

Αυτοί υπήρξαν οι πραγματικοί μου δάσκαλοι. Και λυπάμαι που το λέω: οι άλλοι δάσκαλοι, που συνάντησα στα σχολειά και στα πανεπιστήμια, ήταν οι περισσότεροι φτηνοί οργανοπαίκτες που έπαιζαν επί πληρωμή σκοπούς που με άφηναν αδιάφορο.

Με το Σολωμό, λοιπόν, και τον Παπαδιαμάντη, τον Παλαμά και το Σικελιανό, το Λουντέμη και τον Κορνάρο, το Μυριβήλη και το Βενέζη, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη και τον Καββαδία, το Βάρναλη και τον Καζαντζάκη, το Θεοτοκά και τον Τερζάκη, το Μακρυγιάννη και το Θουκυδίδη, τον Κακριδή, το Δελμούζο και τον Παπανούτσο, τον Κορδάτο και το Γληνό, άνοιξαν τα μέσα μάτια μου κι είδα πόση ομορφιά κρύβει η ανθρωπιά και πόση ασχήμια η απανθρωπιά.

Κι έτσι από τότε ξεδιάλεξα τις... παρέες μου και πορεύτηκα στη ζωή: με τον Όμηρο και τον Ερωτόκριτο, τον Κάρολο Κουν, το Σεφέρη και τον Ελύτη, το Σαμαράκη και τον Καραγάτση, τον Τσίρκα, το Χατζή και το Θέμελη, το Χατζηδάκη και το Σαββόπουλο, τη Μελίνα και το Χορν, τον Ανώνυμο της Ελληνικής Νομαρχίας και τον Αντύπα, με τον Καστοριάδη και τον Αξελό, τη Ζακλίν ντε Ρομιγί και το Ντυράν.

Κι όσες φορές έρχονται χρόνοι δίσεκτοι και μήνες οργισμένοι, πηγαίνω στο εικονοστάσι της Ιστορίας και προσεύχομαι: «βοηθός και σκέπη μου Αι-Κανάρη... βοηθός και σκέπη μου Άγια-Μαντώ»! Και άλλες φορές που χάνω το θάρρος μου, ξαναδιαβάζω την «Υπηρέτρα» του Παπαδιαμάντη, για να πάρω δύναμη, να μπορέσω να συνεχίσω μετά την καταστροφή, σαν το γέρο λεμβούχο, που γύρισε, μετά το χριστουγεννιάτικο ναυάγιο της λέμβου του, θαλασσοπνιγμένος αλλά σώος: «ενηγκαλίσθη την κόρην του. Ω, πενιχρά αλλ’ υπερτάτη ευτυχία του πτωχού!

Το Ουρανιώ έχυνεν ακόμη δάκρυα, αλλά δάκρυα χαράς. Ο πατήρ της δεν της είχε φέρει ούτε αυγά ούτε μυζήθρες ούτε όρνιθες, αλλά της έφερε το σκληραγωγημένον και θαλασσόδαρτον άτομόν του και τας δύο στιβαράς και χελωνοδέρμους χείρας του, δι’ ων ηδύνατο ακόμη επί τινα έτη να εργάζηται δι’ εαυτόν και δι’ αυτήν».

Ευλογημένη να είναι η «άλλη Ελλάδα» και δοξασμένοι όσοι την υπηρετούν!