Γράφει η Κατερίνα Ευσταθίου Σελάχα στην
εφημερίδα Εμπρός για μια έφηβη που δημοσίευσε στο Facebook, τούτο: «Φίλος είναι μονάχα εκείνος που ξέρει... το
τραγούδι της καρδιάς σου... και που μπορεί να σου το τραγουδήσει, όταν εσύ
ξεχάσεις… τα λόγια!». Κι απ’ αυτό πιάστηκε η Κατερίνα για να γράψει:
Εδώ κλασικά έχουμε μια πολύ όμορφη αλλά εξιδανικευμένη
θεώρηση της φιλίας, που ταιριάζει στο προφίλ του εφήβου, αφού στη ζωή του
καταλαμβάνει πρωταρχική θέση. Δεν είναι τυχαίο το ότι αν ρωτήσεις έναν έφηβο
πόσους πραγματικούς φίλους έχει, δεν υπάρχει περίπτωση να σου απαριθμήσει
λιγότερους από πέντε.
Και στη φάση αυτή το εννοεί, είναι απόλυτα ειλικρινής. Τι μεσολαβεί και μερικά χρόνια αργότερα το ίδιο άτομο με το ζόρι θα σου αναφέρει ένα - δυο ονόματα;
Την απάντηση μου την έδωσε ο Αριστοτέλης με πλήρη σαφήνεια στα «Ηθικά Νικομάχεια»: «Φίλος με την έννοια της αληθινής φιλίας δεν μπορεί να είναι κανείς με πολλούς ανθρώπους, όπως δεν μπορεί αν είναι ερωτευμένος με πολλά πρόσωπα συγχρόνως.
Γιατί η πραγματική φιλία μοιάζει με την υπερβολή, και η υπερβολή όταν πρόκειται για αγάπη, στρέφεται, από τη φύση της σ’ ένα ορισμένο πρόσωπο. Και φυσικά, δεν είναι δυνατό, ν’ αρέσουν πολλοί στο μεγαλύτερο βαθμό στο ίδιο πρόσωπο. (15)
Εκτός απ’ αυτά πρέπει ν’ αποκτήσει κανείς με μακροχρόνια επικοινωνία σχετική πείρα (για το χαρακτήρα τους), πράγμα πάρα πολύ δύσκολο. Είναι ενδεχόμενο, όταν πρόκειται για συμφέρον και ευχαρίστηση ν’ αρέσει κάποιος σε πολλούς, γιατί είναι πολλοί οι τέτοιοι, κι η (αμοιβαία) παροχή υπηρεσιών χρειάζεται λίγο χρόνο. Από τα δύο αυτά είδη των φιλικών σχέσεων, εκείνη που μοιάζει με την αληθινή φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται στην απόλαυση, όταν οι δυο φίλοι συμπεριφέρονται μεταξύ τους με τον ίδιο τρόπο, ή όταν ο ένας βρίσκει ευχαρίστηση στον άλλον ή τα ίδια πράγματα. (20) Τέτοια είναι η φιλία των νέων, επειδή σ’ αυτούς επικρατεί περισσότερο η ιδεαλιστική πλευρά, ενώ εκείνη η φιλία που βασίζεται στο συμφέρον θυμίζει καπηλεία».
Μια άλλη βαθιά όσο και ρεαλιστική θεώρηση της φιλίας έχει κάνει και ο Μπόρχες: «Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις για όλα τα προβλήματα της ζωής σου, ούτε έχω απαντήσεις για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου· όμως μπορώ να σ’ ακούσω και να τα μοιραστώ μαζί σου. Δεν μπορώ ν’ αλλάξω το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι, θα είμαι εκεί μαζί σου. Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματά σου. Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου να κρατηθείς και να μην πέσεις. Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο. Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις, όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις. Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου όταν κάποιες θλίψεις σού σκίζουν την καρδιά, όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου και να μαζέψω τα κομμάτια της για να τη φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή. Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι ούτε ποιος πρέπει να γίνεις. Μόνο μπορώ να σ’ αγαπώ όπως είσαι και να είμαι φίλος σου […]».
Αυτό το κείμενο αποτελεί για μένα ορισμό της βαθιάς φιλίας και σπάνια θεωρώ την πραγμάτωσή της, αφού ο πραγματικός φίλος έχει το δύσκολο έργο ν’ αναγνωρίσει τα όρια που υπάρχουν ανάμεσα σ’ αυτόν και το αγαπημένο πρόσωπο, να φέρεται με ανιδιοτέλεια και να μην τον χειραγωγεί στο όνομα της φιλίας του.
Κι όταν μπαίνει ο εγωισμός στη μέση, τι γίνεται; Υπάρχει εκεί χώρος για φιλίες; Πάνω σ’ αυτό ας προβληματιστεί ο καθένας λαμβάνοντας υπόψη τα προσωπικά του δεδομένα. Εξάλλου, υπάρχουν πάντα και οι φίλοι στο Facebook… να φαν κι οι κότες. Για Μπόρχες και για Αριστοτέληδες να μιλούμε τώρα!
Και στη φάση αυτή το εννοεί, είναι απόλυτα ειλικρινής. Τι μεσολαβεί και μερικά χρόνια αργότερα το ίδιο άτομο με το ζόρι θα σου αναφέρει ένα - δυο ονόματα;
Την απάντηση μου την έδωσε ο Αριστοτέλης με πλήρη σαφήνεια στα «Ηθικά Νικομάχεια»: «Φίλος με την έννοια της αληθινής φιλίας δεν μπορεί να είναι κανείς με πολλούς ανθρώπους, όπως δεν μπορεί αν είναι ερωτευμένος με πολλά πρόσωπα συγχρόνως.
Γιατί η πραγματική φιλία μοιάζει με την υπερβολή, και η υπερβολή όταν πρόκειται για αγάπη, στρέφεται, από τη φύση της σ’ ένα ορισμένο πρόσωπο. Και φυσικά, δεν είναι δυνατό, ν’ αρέσουν πολλοί στο μεγαλύτερο βαθμό στο ίδιο πρόσωπο. (15)
Εκτός απ’ αυτά πρέπει ν’ αποκτήσει κανείς με μακροχρόνια επικοινωνία σχετική πείρα (για το χαρακτήρα τους), πράγμα πάρα πολύ δύσκολο. Είναι ενδεχόμενο, όταν πρόκειται για συμφέρον και ευχαρίστηση ν’ αρέσει κάποιος σε πολλούς, γιατί είναι πολλοί οι τέτοιοι, κι η (αμοιβαία) παροχή υπηρεσιών χρειάζεται λίγο χρόνο. Από τα δύο αυτά είδη των φιλικών σχέσεων, εκείνη που μοιάζει με την αληθινή φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται στην απόλαυση, όταν οι δυο φίλοι συμπεριφέρονται μεταξύ τους με τον ίδιο τρόπο, ή όταν ο ένας βρίσκει ευχαρίστηση στον άλλον ή τα ίδια πράγματα. (20) Τέτοια είναι η φιλία των νέων, επειδή σ’ αυτούς επικρατεί περισσότερο η ιδεαλιστική πλευρά, ενώ εκείνη η φιλία που βασίζεται στο συμφέρον θυμίζει καπηλεία».
Μια άλλη βαθιά όσο και ρεαλιστική θεώρηση της φιλίας έχει κάνει και ο Μπόρχες: «Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις για όλα τα προβλήματα της ζωής σου, ούτε έχω απαντήσεις για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου· όμως μπορώ να σ’ ακούσω και να τα μοιραστώ μαζί σου. Δεν μπορώ ν’ αλλάξω το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι, θα είμαι εκεί μαζί σου. Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματά σου. Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου να κρατηθείς και να μην πέσεις. Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο. Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις, όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις. Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου όταν κάποιες θλίψεις σού σκίζουν την καρδιά, όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου και να μαζέψω τα κομμάτια της για να τη φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή. Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι ούτε ποιος πρέπει να γίνεις. Μόνο μπορώ να σ’ αγαπώ όπως είσαι και να είμαι φίλος σου […]».
Αυτό το κείμενο αποτελεί για μένα ορισμό της βαθιάς φιλίας και σπάνια θεωρώ την πραγμάτωσή της, αφού ο πραγματικός φίλος έχει το δύσκολο έργο ν’ αναγνωρίσει τα όρια που υπάρχουν ανάμεσα σ’ αυτόν και το αγαπημένο πρόσωπο, να φέρεται με ανιδιοτέλεια και να μην τον χειραγωγεί στο όνομα της φιλίας του.
Κι όταν μπαίνει ο εγωισμός στη μέση, τι γίνεται; Υπάρχει εκεί χώρος για φιλίες; Πάνω σ’ αυτό ας προβληματιστεί ο καθένας λαμβάνοντας υπόψη τα προσωπικά του δεδομένα. Εξάλλου, υπάρχουν πάντα και οι φίλοι στο Facebook… να φαν κι οι κότες. Για Μπόρχες και για Αριστοτέληδες να μιλούμε τώρα!
Η αγάπη και η φιλία δε
φουντώνουν με την παρουσία των ατόμων αλλά με τη μαγεία του να ξέρεις, άσχετα
αν δεν τους βλέπεις, πως τους έχεις στην καρδιά σου.